Landschappelijke gebiedsvisie ‘Kop van Goeree'

In april 2021 is het Landschapsprofiel voorgelegd aan inwoners, overheden en andere partijen. Dat heeft tot een aanscherping en kwaliteitsverbetering geleid. Meer informatie over dit participatietraject leest u hieronder (kopje Participatietraject rond landschapsprofiel Kop van Goeree).

Toeristisch in trek

De kop van het eiland is populair. Zowel bij inwoners als bij toeristen. Het landschap met zandwallen, akkertjes en historische bebouwingslinten wordt op korte afstand van elkaar afgewisseld met weidse polders en de grootsheid van kust, duinen en strand. Dit maakt het gebied zo aantrekkelijk. Die aantrekkelijkheid heeft ook een keerzijde. Vroeger hadden toeristen genoeg aan een tent, een klein huisje of een caravan. Nu moeten de huisjes voorzien zijn van alle gemakken en het hele jaar te gebruiken zijn. De populariteit zorgt er ook voor dat de landschappelijke kwaliteiten van het gebied onder druk staan.

Is de grens bereikt?

Het bijzondere landschap is de reden dat toeristen op bezoek komen. Inwoners en gemeente beseffen zich dan ook dat dat landschap gekoesterd moet worden. Tegelijkertijd moet een gebied zich kunnen ontwikkelen. Stilstand is achteruitgang. Dat geldt bijvoorbeeld voor recreatieterreinen of bedrijvenlocaties. De markt verandert en ondernemers veranderen mee, maar voorwaarde is wel dat het ‘past’ in het gebied. Dat betekent dus dat we met elkaar moeten zoeken naar een evenwicht. Een evenwicht tussen behoud en ontwikkeling.      

Inventarisatie

Het unieke landschap van de schurvelingen en zandwallen is door de provincie benoemd als Kroonjuweel. Ze hebben een beschermde status. Deze zandwallen zijn zeer gedetailleerd in kaart gebracht. De kaart laat een prachtig wallenpatroon zien dat zich uitstrekt over het dorp.

Voor deze gebiedsvisie is, naast de zandwallen, een uitgebreide inventarisatie van het hele landschap gemaakt. Digitale data van gemeente en provincie zijn samengebracht in zestien kaarten in totaal. Deze kaarten geven een goed inzicht in de verschijningsvorm en gelaagdheid van de verschillende landschappen. Deze kaarten laten goed zien hoe bijzonder het gebied is.

Vijf waarden

Op basis van de inventarisatie zijn vijf waarden van het gebied benoemd:

1. De kracht van de contrasterende landschappen en een dorp

De duinen, de polders, de zandwallen hebben elk hun eigen unieke ruimtelijke kenmerken. De kracht is dat deze contrasterende landschappen elkaar op een zo korte afstand afwisselen. Fietsend door het gebied is geen plek hetzelfde.

2. Openheid is een kostbaar goed

Openheid is een bijzondere kwaliteit die moeilijk te beschermen is. De drie soorten openheid: de golvende openheid van de duinen, de vlakke openheid van de polders en het kleinschalig open kantwerk van het zandwallenlandschap verdienen het om beschermd te worden.

3. Drukte aan de binnenkant en rust in het midden

Door de auto zoveel mogelijk aan de buitenrand van het dorp te houden ontstaat er ruimte voor de fietser en voetganger op de smalle dorpsweggetjes. Deze zonering van drukte en stilte is ook toepasbaar binnen de bebouwingslinten (simpel gezegd: weggetjes met huizen), denk bijvoorbeeld aan het zandwallenlandschap. Verscholen achter de walletjes en beplanting is rust en ruimte voor de natuur.

4. Bestaande tradities en verhalen

In het dorp zijn veel monumenten en karakteristieke gebouwen. Allemaal met een eigen verhaal. Die verhalen zouden meer uitgedragen kunnen worden. Ook de bebouwingslinten zijn een caleidoscoop aan verhalen. Geen huis is hetzelfde. De informele weggetjes met grasbermen, met daarnaast hagen en tuinen en daarachter verscholen de bebouwing toont de oorsprong van het dorp.

5. Water is een kostbaar goed

Water is onlosmakelijk verbonden met een eiland. De grote wateren rond het eiland dragen bij aan de grootse kwaliteit. De schaarste aan zoet water benadrukt het belang van de kreken en de drinkwaterputten. Deze variatie aan systemen, in combinatie met het contrastrijke landschap, is uniek

Met deze vijf waarden in de hand willen we met u als inwoner en gebruiker het gesprek voeren over de toekomst van het gebied.

Waardekaart openen in een apart venster

Vervolg

Als vervolg op het Landschapsprofiel is een bredere landschapsanalyse van de gehele westkant van Goeree-Overflakkee (t/m Stellendam) in ontwikkeling. Dit biedt kansen om de verschillende maatschappelijke opgaven in een bredere verkenning te plaatsen. 

Zowel het Landschapsprofiel als de bredere landschapsanalyse dienen als bouwsteen voor de Omgevingsvisie, die de gemeente in 2023 gereed wil hebben. Op basis van dit beeld kunnen keuzes worden gemaakt. Waar kunnen ontwikkelingen in het gebied plaatsvinden? Waar wordt ingezet op behoud van het landschap?

De definitieve versie van het Landschapsprofiel kunt u onderaan deze pagina downloaden.  

Participatietraject rond landschapsprofiel Kop van Goeree  

In april 2021 is het Landschapsprofiel voorgelegd aan inwoners, overheden en andere partijen. Dat heeft tot een aanscherping en kwaliteitsverbetering geleid. Passend bij de coronamaatregelen is dit gedaan door het verspreiden van folders, artikelen in de kranten, op social media en digitale informatievoorziening. Ook zijn posters opgehangen bij zalencentrum Dorpstienden en konden geïnteresseerden in het gemeentehuis panelen bekijken met de inhoud van het landschapsprofiel. 

De enquête is 54 keer ingevuld en er zijn 9 schriftelijke reacties ontvangen van inwoners, recreanten en partijen in het gebied. De reacties zijn onder te verdelen in behoud, genuanceerd en ontwikkelgericht. De reacties zijn beoordeeld en verwerkt in het document. 

De reacties hebben niet geleid tot ingrijpende wijzigingen, maar wel tot kwaliteitsverbetering en aanscherping van het document. Daarnaast is een deel van de reacties geschikt om mee te nemen in vervolggesprekken met belangrijke partijen uit het gebied. Deze gesprekken zullen onder meer in het kader van de Omgevingsvisie plaatsvinden.

Landschapsprofiel

Aanvankelijk werd het document “Gebiedsvisie Kop van Goeree” genoemd. Dat bleek andere verwachtingen op te roepen. Daarom is aan het document de term ‘Landschapsprofiel’ gegeven, in de lijn van het gebiedsprofiel (provincie) en de in ontwikkeling zijnde dorpsprofielen. Deze term wordt passend geacht, omdat het document een analyse van het gebied en de waardes bevat. Dit document kan als onderlegger dienen bij het afwegen van behoud versus ontwikkeling in het gebied. 

In een periode van 50 jaar heeft de Kop van Goeree een relatief snelle verandering ondergaan door onder andere het succesvolle toerisme. De omgeving heeft een metamorfose ondergaan. Inmiddels heeft voor veel inwoners de balans tussen recreatie, wonen, bedrijvigheid en de kwaliteiten van het landschap zijn grens bereikt. Met name de kwaliteit van het landschap, en in het bijzonder het zandwallen- en schurvelingenlandschap, staat onder druk. Maar het zandwallenlandschap staat niet op zichzelf en hangt samen met de andere landschappen in de omgeving, en ook het dorp. 

Met het beëindigen van de subsidieregeling voor zandwallen en schurvelingen door de provincie werd de roep vanuit het gebied nog groter, wat wel of niet mag en om het landschap te beschermen waarbij niet iedereen dezelfde balans ziet. Behoefte aan duidelijkheid is er wel bij iedereen. Met het Landschapsprofiel wordt geprobeerd die duidelijkheid te geven, zonder er gelijk een handelingskader aan te hangen of het gebied op slot te zetten. 

Op basis van het Landschapsprofiel stellen we wel vast dat er geen grootschalige ontwikkelingen meer mogelijk zijn, met instandhouding van de landschappelijke kwaliteiten op de Kop van Goeree. Wel zijn er nog kleinschalige ontwikkelingen mogelijk, waarbij het gaat om reeds beoogde ontwikkelingen, ‘acupunctuur’ of transformatie. Om passende mogelijkheden te vinden voor de maatschappelijke opgaven, zoals woningbouw en bedrijfsmatige activiteiten, is het wel belangrijk om een breder gebied in beeld te brengen.