Proeftuin Van Pallandtpolder

Het ontstaan van de Van Pallandtpolder valt terug te voeren op de opkomst van de zandplaat ‘Flakkee’, welke in de achttiende eeuw opkwam voor de haven van Middelharnis. Deze plaat werd van west naar oost doorkruist door het Zuiddiep.

In 1808 werd het oostelijke gedeelte van de zandplaat, ten zuiden van het Zuiddiep, ingepolderd als de Oostplaat Flakkee. Het gedeelte ten noorden van het Zuiddiep – die op dat moment al verzand was – was eigendom van de Grafelijkheid en werd ongemoeid gelaten. Na de Franse Tijd werden deze gorzen door de Domeinen verkocht aan particulieren. Deze polderden de gorzen in en noemden de nieuwe polder de Van Pallandtpolder, naar één van de grondeigenaren.¹

In 1894 werd de NV Maatschappij tot Exploitatie van den Van Pallandtpolder opgericht.² Uit het archief van de NV blijkt dat de toestand van de Van Pallandtpolder aanvankelijk slecht was, onder meer als gevolg van een slechte uitwatering, wat leidde tot onvoldoende oogsten. Na de nodige verbeteringen en een “gewijzigde bouworde met invoeging van veehouderij” groeide de opbrengst van de polder echter en kwamen de opbrengsten “verre boven het gemiddelde in de omgeving”. Aardappelen vormde het hoofdgewas van de NV, maar ook uien, bieten, erwten en tarwe werden in de polder verbouwd.³ Later worden er in de Van Pallandtpolder ook gladiolen geteeld.⁴ Begin twintigste eeuw wordt overigens een deel van de Van Pallandtpolder onteigend door Rijkswaterstaat in verband met de aanleg van de tram en de tramhaven.⁵ Op 1 februari 1953 brak de buitendijk van de Van Pallandtpolder tijdens de watersnoodramp, waardoor de polder volstroomde. Pas op 19 maart 1953 viel de polder weer droog.

In oktober 1919 wordt in de Van Pallandtpolder een tweedaags “vliegfeest” georganiseerd. Er zijn demonstraties met oorlogsvliegtuigen en tegen betaling van 25 gulden kunnen mensen tien minuten meevliegen. Iets later, in november 1919 zijn er zelfs plannen om een klein vliegveld aan te leggen in de Van Pallandtpolder ten behoeve van lijnvluchten van de Koninklijke Luchtverkeer-Maatschappij voor Nederland en Koloniën (de voorloper van de KLM) tussen Rotterdam en Zeeuws-Vlaanderen, met tussenstops op alle tussenliggende eilanden.⁶

Zestig jaar later, in 1990, laat de Energie Maatschappij Goeree-Overflakkee (EMGO) onderzoek doen naar het plaatsen van veertien windmolens in de Van Pallandtpolder7 . In 2004 wordt een begin gemaakt met de transformatie van delen van de polder van landbouwgrond naar natte natuur. Daartoe had het Rijk de landbouwgronden in de Van Pallandtpolder aangekocht van agrarisch bedrijf De Winter. De transformatie van deze gronden naar natuur was noodzakelijk als compenserende maatregel voor het afsluiten van de Haringvlietsluizen. Toen het Rijk besloot de Haringvlietsluizen niet af te sluiten maar op een kier te zetten was zoveel natuurcompensatie niet meer nodig. Nog slechts een deel van de gronden in de Van Pallandtpolder werd natuur én er werd een zoetwaterkanaal aangelegd vanwege het zogenaamde Kierbesluit. De landbouwgronden werden in beheer genomen door het Bureau Beheer Landbouwgronden van het Rijk. Later kwamen deze zogenoemde BBL-gronden in eigendom van de Provincie Zuid-Holland. In 2015 bood de Provincie de gronden uit de BBL-portefeuille aan de gemeente Goeree-Overflakkee aan. Daaruit ontstond de gebiedsontwikkeling Noordrand, waarvan de Van Pallandtpolder een van de ontwikkellocaties is.

1. Texeira de Mattos, L.F., De waterkeeringen, waterschappen en polders van Zuid-Holland. Deel X1, p.p. 359-360
2. Archief NV Maatschappij tot Exploitatie van den Van Pallandtpolder, inv.nr. 4: Afschrift van de oprichtingsakte (1894)
3. Idem, inv.nr. 2: Verslag van de eerste 40 jaar van de NV opgesteld door de directeur (1933)
4. Adviesrapport ‘Windpark Van Pallandtpolder’ (1991), p. 10
5. Archief NV Maatschappij tot Exploitatie van den Van Pallandtpolder, inv.nr. 24: Stukken betreffende de onteigening van gronden t.b.v. de aanleg van de Rijkstramhaven en een tramlijn
6. Archief gemeente Middelharnis 1585-1931, inv.nr. 1697: V Verzoekschrift van de NV Electro-technische Handelsvereeniging "Vulcanus" om medewerking te verlenen ter realisatie van een vliegveld; en Both, J.C., ‘Vooroorlogse vliegveldplannen’ in De ouwe waerelt 45, p. 21
7. Adviesrapport ‘Windpark Van Pallandtpolder’ (1991)

De Van Pallandtpolder bij Middelharnis op het eiland Goeree-Overflakkee: dé plaats waar vernieuwende landbouw, natuur, recreatie en onderwijs samenkomen. Partijen werken in deze proeftuin samen aan een duurzame toekomst.

De looptijd van het project 'Proeftuin Van Pallandtpolder' (hierna: de proeftuin) is van januari 2021 tot en met december 2023. In dit artikel worden de doelstellingen, ambities en resultaten beschreven van de proeftuin, uitgiftedatum januari 2022.

Ambitie

Het is de ambitie van de gemeente, de ondernemers en betrokken partijen om met deze proeftuin bij te dragen aan een duurzame toekomst voor de agrarische sector. De proeftuin past uitstekend bij de ambitie van Goeree-Overflakkee om koploper te zijn op het gebied van duurzaamheid en innovatie.

Waarom deze proeftuin?

De agrarische sector staat voor enorme uitdagingen, onder meer door wet- en regelgeving. Via een nieuw concept van natuurinclusieve landbouw, in combinatie met kringlooplandbouw, wordt gestreefd naar een vorm van landbouw die beter past bij de landelijke opgaven en die tevens praktisch uitvoerbaar en betaalbaar is.

Duurzaam Bodembeheer

Strokenteelt

In de proeftuin worden meerdere gewassen in stroken naast elkaar geteeld. De verscheidenheid aan gewassen gaat hiermee omhoog. Doordat er afwisseling is in gewassoorten, kunnen ziekten en plagen zich minder snel verspreiden. Hierdoor zijn er ook minder gewasbeschermingsmiddelen nodig en dat is goed voor de natuur.

Verhogen van het organische-stofgehalte

Door het telen van een hoog aantal maaigewassen, waaronder tarwe, grasklaver, veldbonen en groenbemesters, wordt op een natuurlijke manier het organische stofgehalte verhoogt. Organische stof is cruciaal voor een vruchtbare bodem, zo houdt het water en mineralen vast.

Telen van stikstofbindende gewassen

Het telen van vlinderbloemigen, waaronder grasklaver en veldbo­nen, dringt het gebruik van stikstofbemesting in het volggewas terug. Vlinderbloemigen zijn in staat om stikstof te binden uit de lucht en dit vervolgens vast te leggen in de bodem. Daarnaast bevatten deze planten veel eiwit. Het resultaat - gebonden
stikstof - is een essentiële grondstof voor het gewas dat het volgende jaar geteeld wordt. Hierdoor hoeft er minder kunstmest gebruikt te worden.

Niet-kerende grondbewerking 

Er wordt in de proeftuin oppervlakkiger geploegd of niet-kerende grondbewerking toegepast. Daardoor verbetert het bodem­ leven. Daarnaast bestaat jaarlijks minimaal 70% van de oppervlakte uit meerdere gewassen en/of gewas­resten. Na de oogst van de gewassen worden mengsels van groenbemesters ingezaaid. Dit heeft meerdere positieve effecten. Zo wordt koolstof vastgelegd in de bodem en het beschikbare water benut. Ook wordt hiermee de biodiversiteit verhoogd, de uitspoeling van voedingsstoffen tegengegaan en de bodemvrucht­baarheid verbeterd.

Kringlooplandbouw
 

Lokale teelt ruw- en krachtvoer voor de veehouderij

Een deel van de geteelde gewassen (grasklaver en veldbonen) wordt ingezet als voer voor het melkvee. Hierdoor hoeft er minder soja geïmporteerd te worden van buiten Europa.

Gebruik dierlijke meststoffen (lokale kringloop)

Er ontstaat een lokale kringloop door het gebruik van organische mest van het melkveebedrijf en de inzet van natuurmaaisel uit het omliggende gebied als voeding voor de akkerbouwgewassen.

Reductie van kunstmeststoffen 

Door zoveel mogelijk organisch te bemesten brengen we het ge­bruik van kunstmeststoffen terug. Dit gebeurt met behulp van een regionale kringloop van meststoffen, de inzet van biostimulanten, bladmeststoffen en de teelt van vlinderbloemige gewassen. Onder biostimulanten wordt verstaan: producten die effect heb­ben op de groei en de weerstand van planten, met als gevolg een lagere plaag- en ziektedruk in gewassen en een hogere opbrengst.

Natuur inclusieve landbouw

Natuurstroken, bloemenranden, wintervoedselveld

De natuur heeft een belangrijke plaats in de proeftuin. De aanleg van natuurstroken, bloemenranden en een wintervoedselveld verhoogt de biodiversiteit en de rijkdom aan planten en dieren. Deze ontwikkeling wordt nauwlettend gevolgd, door het monitoren van insecten, vogels en inheemse kruiden.

Reductie gewasbeschermingsmiddelen 

In de proeftuin wordt het gebruik van gewasbeschermingsmid­delen binnen zes jaar teruggebracht. Het doel is om 75% minder insecticiden, 25% minder fungiciden en 10% minder herbiciden te gebruiken. Door het inzaaien van bloemenranden en kruidenrijke hooilanden wordt de komst van natuurlijke vijanden van de schade­lijke insecten gestimuleerd. Binnen de proeftuin van Pallandt kijken we hoe strokenteelt invloed heeft op de weerbaarheid van de gewassen. Afwisselend met de natuur inrichting verwachten we dat de kans op ziekten en plagen kleiner wordt.

Duurzame energie uit hernieuwbare bronnen 

Bokashi

In samenwerking met het Waterschap is de ambitie ontstaan om een bokashi-pilot te starten in de Proeftuin. Bokashi is Japans voor 'goed gefermenteerd organisch materiaal'. Het Waterschap wordt de leverancier van natuurmaaisel uit de regio. Dit maaisel dient als grondstof voor het maken van bokashi: een bodem-verbeteraar die wordt ingezet in de Proeftuin. Met dit proces wordt organisch materiaal omgezet tot voeding voor het bodemleven.

Innovatie

Inzet van een Beslissings Ondersteunende Systeem (BOS)

Een Beslissings Ondersteunende Systeem (BOS) is een systeem dat een teler handvatten biedt in zijn bedrijfsvoering. Dit innovatieve systeem geeft met behulp van sensoren tijdig advies voor toepassingen zoals gewasbescherming, plaagbestrijding, bemesting of irrigatie.

Deelname aan de pilot Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB)

Binnen de GLB-pilot worden er de komende jaren in de proeftuin verschillende onderzoeken uitgevoerd op gebied van biodiversiteit, bodemkwaliteit en het terugdringen van gewasbeschermingsmiddelen. 

Kennis delen 

Partners  

Het delen van kennis staat centraal in de ontwikkeling van de proef­tuin. Er zijn veel organisaties betrokken bij dit project: gemeente Goeree-Overflakkee, ,Nationale Proeftuin Precisielandbouw (NPPL), Land- en Tuinbouw Organisatie Noord, Natuur en Landschap Goeree-Overflakkee (NLGO), Sovon Vogelonderzoek Nederland, Louis Bolk Instituut CZAV, Van Iperen en Appsforagri.

Onderwijs

Er wordt in de proeftuin intensief samengewerkt met het onderwijs: lokaal met de RGO Middelharnis en MBO Lentiz en nationaal met HAS Hogeschool Dronten en Den Bosch. Op het Proefveld Educatie doen de leerlingen van de RGO en het MBO praktijkervaring op.

Polderbeleving voor iedereen

De proeftuin is een plaats waar inwoners en bezoekers met behulp van recreatieve verbindingen wandelend of fietsend kunnen genieten van de natuur en de gewassen. Door middel van infor­matieborden en presentaties kunnen zij voorlichting krijgen over de activiteiten en onderzoeken in de proeftuin. Op termijn zijn de producten uit de Van Pallandtpolder ook op locatie te koop. Op deze manier wordt de proeftuin beleefbaar voor iedereen!

Downloaden:

Klik op flyer Proeftuin Van Pallandtpolder om deze te bekijken.